Dr. Ali Şeriati'nin İslam-Bilim adlı konferanslarından oluşan eserini dersler halinde yayına hazırladık. Site üyelerimiz ve ziyaretçiler burada yayınlanacak dersleri takip edebileceklerdir. Pazartesi ve Perşembe günleri yayınlanacak olan dersleri muntazam takip edip tartışan takipçiler muayyen bir vaktin sonunda bu önemli dersleri bitirmiş olacaklardır.
Derslerin bitiminde takipçiler tarih bilinci, tarih felsefesi, toplumsal tevhid ve toplumsal şirk, ideal insan, toplumbilim, tevhidi dünya görüşü, altyapı ve üstyapı, ideoloji olarak İslam, varoluşçuluk, materyalizm, alinasyon, Marksizm gibi birçok önemli konu hakkında önemli bilgiler edinmiş olacaklardır. Hem derslerin takibi hem de dersler üzerine yapılacak tartışmalarla Doktor'un öğrencileri olarak O'nun fikirlerini tanımış, tartışmış ve belki ümidimiz odur ki ilerilere taşımız olacağız.
Ali Şeriatî, çağımızın aydın din düşünürleri arasında önemli bir kişilik olarak yerini almıştır. Onun önemi, verdiği düşünce savaşımından doğmaktadır. Bir aydın olarak erdiği bilinci halkıyla paylaşma çabasıyla oradan oraya koşup durmuştur.
Kitaplarıysa bu koşuşturmanın haritası gibidir. Toplumsal eylemlerin temeli olan düşünme eylemini her yaştan, her kesimden öğrencileriyle birlikte yaratmak, düşünmeye toplumsal boyut kazandırmak için her şeyini vermeye hazır olmuştur hep.
Şeriatî’nin söylediklerini anlayabilmek için onu bir din toplumbilimcisi olarak anlamak gereklidir. O, dine toplumsal bir temel, faal bir öğe olarak bakmaktadır. Dinin toplumdaki işlevi ilgilendirmektedir onu. Bir din düşünürü olarak hep bu dünyaya yöneliktir. İnsan ve toplum edimlerinin bu dünyadaki sonuçları önemlidir onun için.
Bu yüzden dinî terimleri yeni bir bakış açısıyla hayata kazandırma, onların toplumsal ve toplumbilimsel anlamlarını yeniden yaşar kılma çabasındadır.
Şeriatî, çalışma biçimi olarak Batı’dan oldukça çok şey almıştır. Onun başarısında bu olgunun etkisi göz ardı edilmemelidir. O, Batı kültürünün Doğu insanları üzerindeki yetkisine başkaldıran, onunla savaşan bir aydın olmak yanında Batı’da kullanılan bilimsel yöntemlerin aydın sorumluluk ve yükümlülüğünün de işin içinde olması koşuluyla iyi sonuçlar veren yöntemler olduğuna inanan bir düşünce adamıdır. Onun yönteme verdiği önem, çalışmalarına ayrı bir değer katmıştır.
İslam-bilim, Ali Şeriatî’nin Hüseyniye-i İrşad Kurumu’nda verdiği bir dizi derslerden oluşmaktadır. Şeriatî’nin, aynı adı taşıyan bir eseri daha vardır ki o da Meşhed’de verdiği derslerden oluşmaktadır. Elinizdeki İslam-bilim, Meşhed’de oluşan İslam-bilim kitabının devamı niteliğindedir.
İkinci İslam-bilim, yirmi yedi dersi içermektedir.
Şeriatî’nin ölümünden sonra oluşturulan yayın komisyonunca üç cilt olarak yayımlanan bu eserin Türkçesini okuyucuya, yararlanmada kolaylık olması açısından tek cilt olarak sunmayı uygun bulduk.
Şeriatî, eserine, amaçladığı İslam-bilimin ne olduğunu açıklamakla başlar. Söz konusu ettiği bilimle, yaygın kullanımda anlaşılan bilimin bir olmadığını, burada bilim derken daha çok tanıyış ve bilinci kastettiğini vurgular. Bunun ardından, inançların geometrik şekillerle ele alınmalarından söz eder. Bir inanç ya da ideoloji, geometrik şekil üzerinde anlatılıp açıklanabiliyorsa bu, o inanç ya da ideolojinin doğruluk ve mantıklılığının kanıtıdır, Şeriatî’ye göre.
Bu kitapta tarih bilinci, tarih felsefesi, toplumsal tevhid ve toplumsal şirk, ideal insan, toplumbilim, tevhidi dünya görüşü, altyapı ve üstyapı, ideoloji olarak İslam, varoluşçuluk, materyalizm, alinasyon, Marksizm gibi birçok önemli konu incelenip irdelenmiştir. Bu bakımdan kitap, bir başucu eseri niteliğindedir.
Okuyucuya aslına sadık, duru ve anlaşılır bir çeviri sunmaya çalıştım.
Başardıysam ne mutlu.
Faruk Alptekin
İSLAM BİLİM DERSLERİ
BİRİNCİ VE İKİNCİ DERSLER. 17
İTİKADÎ ALTYAPI VE ÜSTYAPI 26
DÜNYA GÖRÜŞÜ. 27
İNSANBİLİM YA DA HÜMANİZM.. 28
TOPLUMBİLİM.. 29
TARİH FELSEFESİ 33
İDEOLOJİ 35
MEDİNE-İ FAZILA [ÜTOPYA] 36
İDEAL İNSAN. 37
DÜNYA GÖRÜŞÜ; TEVHİD. 39
İNSANBİLİM; ÂDEM’İN YARATILIŞI 43
TARİH FELSEFESİ; HABİL-KABİL. 49
TOPLUMBİLİM.. 57
KABİLCİ, EGEMEN KUTUP; MÜLK-MÂLİK-MELE. 60
HABİLCİ MAHKÛM KUTUP; ALLAH-HALK. 61
İDEOLOJİ = İSLAM.. 62
İDEAL TOPLUM; ÜMMET. 63
İDEAL İNSAN; ALLAH’IN HALİFESİ 64
OKUYUCUYLA. 67
ÜÇÜNCÜ DERS. 69
TEVHİDİ DÜNYA GÖRÜŞÜ. 71
TEVHİD BİLGİSİNE GİRİŞ İÇİN BİRKAÇ KAYNAK. 76
ÇOK TANRIYA İNANILABİLİR AMA BUNLARIN ÇATIŞKI
VE ÇELİŞKİSİNE HAYIR MI?. 81
TEVHİDİ DÜNYA GÖRÜŞÜNDE “ÇOKLUK” VE “BİRLİK” 83
“DOĞRU ANLAMA” ADINDA TEK BİR GÜÇ. 85
MEAŞ VE MEAD BİRLİĞİ 86
KUR’AN’DA SÜNNET VE AYET. 87
KUR’AN’IN DİLİYLE TEVHİDE DAYALI DÜNYA GÖRÜŞÜ. 88
AYET NEDİR?. 89
FENOMENLER; GÖRÜNGÜLER. 90
DÖRDÜNCÜ DERS. 93
BİRİNCİ AŞAMA. 93
İKİNCİ AŞAMA. 93
TOPLUMSAL ALTYAPI [STRUCTURE SOCİALE] 93
KÖLELİĞE DAYALI ÜRETİM ALTYAPISI 95
FEODALİTE DÖNEMİNDE ÜRETİM ALTYAPISI 96
BURJUVAZİ DÖNEMİNDE ÜRETİM ALTYAPISI 96
ŞİRK TOPLUMBİLİMİ 104
BEŞİNCİ DERS. 107
DERSİN GENEL PLANI 109
TARİHSEL TEVHİD. 110
TARİHİN ANLAMI 113
TARİH FELSEFESİ OLARAK VAROLUŞÇULUK. 118
TARİH FELSEFESİ; BİR DOĞU EKOLÜ. 118
HÜMANİZM.. 120
SKOLASTİK. 120
HÜMANİST ÖĞRETİLER. 121
TOPLUMBİLİM.. 122
İDEOLOJİ OLARAK İSLAM.. 122
KARŞILAŞTIRMALI YA DA ÖLÇMELİ İSLAM.. 123
[ARAŞTIRMA YÖNTEMİ OLARAK] 123
İMAMET. 125
HEDEFİMİZ. 126
FEZAYI NELER OLUŞTURUR?. 130
ALTINCI DERS. 133
KALKALIM VE BİR ADIM ÖNE YÜRÜYELİM... 135
“DÜŞÜNMEK”TE SABİT BİR YÖN. 135
UMUTSUZLUKTAKİ UMUT. 136
NİÇİN VARIM?. 137
GEÇİŞ DÖNEMİNDE FIRSAT ISTIRABI 138
UMUTSUZLUK KARANLIĞINDA BİR IŞIK. 139
AYDININ YÜKÜMLÜLÜĞÜ. 142
İSLAM TARİHİ, İLK İSLAM’IN BİLİNÇLENDİRİCİ VE. 145
UYANDIRICI KAYNAĞINA BİR TÜNEL. 145
SELEFİYE. 146
SEYYİD CEMAL VE ABDUH’UN YAPTIKLARI 148
NE YAPMALI?. 152
YEDİNCİ DERS. 153
TEVHİD; BİR TARİH FELSEFESİ 155
TARİH FELSEFESİNDE TEVHİD. 155
DİNİ GÖRÜŞÜN BAŞLANGICI, ŞİRK Mİ YOKSA TEVHİD Mİ?. 156
DİNİ GÖRÜŞÜN BAŞLANGICI ŞİRK MİDİR?. 156
DİNİ GÖRÜŞÜN BAŞLANGICI TEVHİD MİDİR?. 157
TANRILARIN YARATICISI KRON! [CHRON] 161
GİRİT; ŞİRKİN GÜZERGÂHI 163
ZEUS; TANRILARIN AKIN ETMELERİNİN BAŞLAMASI 163
TEVHİD; TARİHİN BAŞLANGICI 164
TOTEMCİLİK; BEDEVİ TEVHİD. 165
İKİCİLİK; HAYRIN VE ŞERRİN YORUMU. 165
ÜÇLEME. 165
YARATICI DEĞİL, TANRI 166
SEKİZİNCİ DERS. 173
AHLAK FELSEFESİ 175
TEVHİDİN DÜNYA GÖRÜŞÜ DOĞRULTUSUNDA İNSANBİLİM.. 175
YA DA AHLAK FELSEFESİ 175
GENEL ALGILAYIŞTA AHLAK. 175
BİLİMSEL AHLAK. 176
GERÇEK VE DOĞRU TANIMIYLA AHLAK. 176
İDEAL İNSAN VE GÜNÜMÜZ İNSANI 177
DÜNYA VE AHİRET. 177
KUR’AN’DA EKMEĞİN YÜCELTİLİŞİ 178
HAYIR VE ŞER. 181
AHLAKIN ÜÇ TEMELİ 181
İSAR. 181
ALIŞVERİŞ ÇEŞİTLERİ 182
EBRAM MANTIĞI 184
HAYIR VE ŞERRİN TEMELİ 187
EMREDİCİ VE ALIKOYUCU. 188
GÜNÜMÜZ İNSANININ BUNALIMI, AHLAK BUNALIMI 188
FELSEFEDE MATERYALİST, AHLAKTA İDEALİST. 189
ALİNASYON. 192
ALİNE EDENLER. 194
CEHALET, ÇIKAR VE KORKU; BEŞERÎ SAPMANIN TEMEL ETKENLERİ 214
DOKUZUNCU DERS. 219
HAC; TEVHİD VE İSLAM’IN ÖZDEŞ CİSİMLENİŞİ 221
İSLAM’IN ALTYAPISI ANLAMINDA TEVHİD. 223
TEVHİD TEMELİ ÜZERİNE İSLAM ÜSTYAPISI 223
A. İSLAM İDEOLOJİSİNİ ELİNDE TUTAN ÜÇ KOL BULUNMAKTADIR: 223
B. İSLAM İDEOLOJİSİ 224
C. ÜMMET. 224
D. İDEAL İNSAN. 224
BEN-BİZ. 224
‘BEN’ NEDİR?. 227
SAKINIRLIK DEĞİL TAKVÂ. 229
İSLAM’DA AHLÂK FELSEFESİ 229
YALANCI BEN. 230
KÜLTÜREL VE TARİHSEL KOPUKLUK. 231
TEFRİKA. 233
PARÇALAMA [TEB’İZ] 233
DURAĞANLIK VE DEVİNİMSİZLİK. 234
ZAMANA YABANCILAŞMA. 234
HEDEFSİZLİK; İNANÇ VE AMEL ARASINDA YABANCILIK. 235
İKİCİLİKLER. 238
MATERYALİZM VE İDEALİZM.. 239
KUŞKUCU DÜNYA GÖRÜŞÜ [SCEPTİCİSME] 239
SAÇMACI [ABSURDE] DÜNYA GÖRÜŞÜ. 239
BENMERKEZCİ DÜNYA GÖRÜŞÜ [EGOCENTRİSME] 240
ONUNCU DERS. 243
KUR’AN VE ÖĞRETİLER AÇISINDAN TARİH. 245
ON BİRİNCİ DERS. 269
TOYNBEE’NİN TEZİ VE “TARİHİN HAREKETE GEÇİRİCİ ETKENİ”. 271
TARİHİN HAREKETE GEÇİRİCİ ETKENİ 273
ÇEŞİTLİ İNANIŞLARDA TARİHİN MOTORU. 274
PROVİDENCE. 274
KARŞILIKLI SALDIRI VE SAVUNMA DOĞRULTUSUNDA TARİHİN HAREKETİ 276
DİNİN YENİLENMESİNİN GEREĞİ 279
TEHLİKE. 279
IŞIĞIN HAREKETİ GİBİ ŞAŞIRTICI BİR HAREKET. 280
ÖLMEMEK İÇİN ACİZCE BİR SAVUNMA. 281
SÜREKLİ DEVRİM.. 285
DOĞANIN SERTLİĞİ 286
MAX WEBER VE KİŞİLİK KURAMI 289
ON İKİNCİ DERS. 291
MARX’IN HAYATININ ÜÇ DÖNEMİNDE MARKSİZM.. 293
BİLİMİN GENELLEŞMESİ YA DA AVAMİLEŞMESİ 293
DEĞİŞEN İNSANIN ÜÇLÜ HAYATI 294
MARX’IN HAYATININ ÜÇ DÖNEMİ 297
BİRİNCİ DÖNEM; GENÇ MARX, FİLOZOF MARX. 297
İKİNCİ DÖNEM; TOPLUMBİLİMCİ MARX. 297
MANTIKSAL ÇÖZÜMLEME; ÇÖZÜMLEME TÜRÜNÜN EN MANTIKSIZI! 298
UYUŞUM SERMAYEDARLIĞI 299
DİN KARŞITLIĞI UKDESİ 302
‘UKDE’NİN ANLAMI 302
AŞKTA KAYBETMEKTEN DOĞAN UKDE VE ÖFKE. 303
MARX VE PROUDHON. 304
BİLİM DİLİ, SİYASET DİLİ 305
İDEOLOJİ DEĞİL TARİHİN HAREKETİNİN BİLİMSEL YASALARININ KEŞFİ 306
MARX’IN SON YÜZÜ. 307
MARKSİST MARX. 309
ON ÜÇÜNCÜ DERS. 311
ÖGRETİLERİN AVAMLAŞMALARI 313
MARKSİZMDE TARİH FELSEFESİ 319
ON DÖRDÜNCÜ DERS. 337
DÜŞÜNCE VE EYLEM İLİŞKİSİ 339
ON BEŞİNCİ DERS. 365
ON DOKUZUNCU YÜZYILDA MARKSİZM.. 367
PRAXİS NEDİR?. 372
İNSANLA ESERİN YA DA İNSANLA ESERİNİN İLİŞKİSİ; 376
MARX’IN ÖĞRETİSİNDE İNSANIN [SUJENİN] TANIMI 377
FELSEFE. 381
ON ALTINCI DERS. 385
BİLİMSEL MARKSİZM VE DEVLET MARKSİZMİ 387
CEBRİN TANIMI 387
CEBRİN ÇEŞİTLERİ 387
TARİHSEL MATERYALİZM.. 393
DİYALEKTİK DETERMİNİZM.. 394
HEGEL’İN TARİH FELSEFESİYLE MARKSİZMİN TARİH FELSEFESİ ARASINDAKİ TEMEL AYRILIK 397
PRAXİS. 398
MATERYALİZM VE İDEALİZM.. 398
ON YEDİNCİ DERS. 405
MARKSİZMDE ALİNASYON VE "İŞ-İHTİYAÇ" DİYALEKTİĞİ 407
PRAXİS. 411
ON DOKUZUNCU DERS. 431
SERMAYEDARLIK, ARTIK DEĞER. 433
İŞ, ÜRETİM MESELESİ VE İŞÇİYLE İLGİSİ 452
YİRMİNCİ DERS. 459
İSLAM ÖĞRETİSİNİN YETİŞTİRDİKLERİ 461
PEYGAMBER’İN ÖRNEK ASHABI 463
YİRMİ BİRİNCİ DERS. 479
BİZ AYDINLARIN MUHATAPLARI 481
YİRMİ İKİNCİ DERS. 497
TARİHSEL BELİRLEYİCİLİK. 499
DETERMİNİZM NEDİR?. 505
YİRMİ ÜÇÜNCÜ DERS. 521
TOPLUMSAL DİYALEKTİK, SOSYALİZM, MÜLKİYETİN OLUMSUZLANMASI 523
YİRMİ DÖRDÜNCÜ DERS. 543
YİRMİ DÖRDÜNCÜ DERS. 545
UYUŞUM SERMAYEDARLIĞI 548
FAŞİZM MESELESİ 548
YİRMİ BEŞİNCİ DERS. 561
SERMAYEDARLIĞIN AKLININ BAŞINA GELMESİ 563
YİRMİ ALTINCI DERS. 581
ENBİYA SURESİ’NİN TEFSİRİ 583
YİRMİ YEDİNCİ DERS. 601
EGZİSTANSİYALİZM ÖĞRETİSİ 603
EKLER. 625
BİRİNCİ DERSİN SORU VE CEVAPLARI 627
ÜÇÜNCÜ DERSİN SORU VE CEVAPLARI 644
ÂDEM’İN MİRASI ADLI KONUŞMANIN ÖNSÖZÜ. 669
EKLER II 679
DİNLER TARİHİ DÖRDÜNCÜ DERSİNİN SORU VE CEVABI 698
